Athanase Vantchev

Athanase

Athanase

Athanase Vantchev de THRACY  (FRANCË)

Athanase Vantchev de Thracy është pa dyshim njëri nga poetët më të mëdhenj bashkëkohorë francezë. I lindur më 3 janar 1940, në Haskovo të Bullgarisë, ky poliglot me kulturë të jashtëzakonshme, studioi për shtatëmbëdhjetë vjet me radhë në disa nga universitetet më të njohura të Evropës, ku fitoi njohuri të thella për letërsinë, kryesisht për poezinë botërore.

Athanase Vantchev de Thracy është autor i dhjetëra vëllimesh me poezi (të shkruara në varg klasik dhe të lirë), ku ai shkruan të gjitha llojet e lirikës: odën, sonetin, poezinë idilike-pastorale, baladën, elegjinë, rondon, satirën, himnin, epigramin, epitafin etj. Ai ka publikuar gjithashtu një numër monografish si dhe punimin e doktoraturës, Simbolika e dritës në poezinë e Paul Verlaine-it. Në bullgarisht, ai shkruan një studim për shkrimtarin epikurian Petronie, të mbiquajtur Petronius Arbiter Elegantiaru, i preferuari i perandorit Neron, autor i romanit klasik Satirikoni, si dhe një studim në gjuhën ruse me titullin Poetika dhe metafizika në veprën e Dostojevskit.

Duke qenë një njohës shumë i mirë i antikitetit, Athanase Vantchev de Thracy ka shkruar mjaft artikuj për poezinë greke e latine. Kurse gjatë qëndrimit të tij prej dy vjetësh në Tunizi, ai boton njëra pas tjetrës tri vepra kushtuar dy qytezave punike tuniziane: Monastir-Ruspina – ana e tejdukshme, El-Djem-Thysdrus – e fejuara e kaltërsisë dhe Mozaikët e qytetit të Thysdrus-it.

Ai studion për shumë vite me radhë islamin dhe vendet e Lindjes si Sirinë, Turqinë, Libanin, Arabinë Saudite, Jordaninë, Irakun, Egjiptin, Marokun, Tunizinë, Mauritaninë dhe Taxhikistanin, ku kalon edhe një pjesë të jetës së tij. Në këtë periudhë, ai përshtat në gjuhën frënge veprën historike të Mustafa Tlass-it, Zenobie, mbretëresha e Palmyre-s.

Ai qëndroi gjithashtu dy vjet në Rusi (1993-1994) për të studiuar poezinë ruse. Përkthyes i një plejade të tërë poetësh, Athanase Vantchev de Thracy është nderuar me shumë çmime letrare kombëtare e ndërkombëtare, midis të cilëve me Çmimin e Madh Ndërkombëtar të Poezisë Solenzara. Ai është laureat i Akademisë Franceze, anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Arteve dhe të Letërsisë, Docteur Honoris Causa i Universitetit të Veliko Tarnovo-s, në Bullgari; laureat i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Francës, anëtar i PEN Club-it francez, i Shoqatës së Shkrimtarëve Francezë si dhe i Shtëpisë së Shkrimtarëve dhe të Letërsisë në Francë. Poezitë e tij janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja. Deri më tani ka botuar 47 libra me poezi, ka përkthyer 52 libra në gjuhen frënge, ndërsa poezitë e tij janë përkthyer në dhjetëra gjuhë të huaja.

Disa nga vepra poetike:

– Flakërime (1970).
– Hije e marrëzi (1971).
– Polyhymnia (1981)
– Libri i transparencave (1981)
– Orë e Stinë (1981)
– Ti, Virgjëreshë e zjarrit (1985), ribotuar më 2001 dhe 2002
– Oazë, fytyrë drite (1986)
– Strofa pentakorde (1986)
– Animula vagula, blandula (1986)
– Sonetet e Damaskut (1987)
– Elozh dritës (1987)
– Libër për oktavat (1987)
– Leptis-Minor (sonete romane)
– Përmbi Fjalët (1988)
– Anamnezë (1991), ribotim i zgjeruar(2006)
– Vetmia e Tridhjetë (1992)
– Trallisje, pasuar nga Shkëlqimet (1992)
– Këngë homofonike (1997)
– Zëra të bukur antikë (2000)
– Befas, një drithërimë engjëllore (2000)
– Momente përjetësie (2001)
– Anale dhe përshpirtje (2002
– Epopteia ( Soditje sublime) 2003.
– Elegji (2003)
– Ora e Nëntë (2004)
– Mëshirë, o Zot! (2005)
– Kështu bëhen njerëzit (2006)
– Dhe deti kthehej në këngë (2007)
– Vizione zemre (2008)
– Edhe një herë për poezinë hyjnore (2009)

 

 

 

NAIM FRASHËRI

 

 

“Merr frymë…

Nga librat dhe nga fjalët vijnë fantazmagoritë,

dhe nganjëherë, nga fantasmagoritë lind bashkimi.“

 

 

E ëmbla Shqipëri,

Erdhi vjeshta e varrosur

Nën frutat e një vere të bollshme!

 

Era bart plagat e vendit

Matanë livadheve të verdha

Dhe hëna bën folenë e saj të butë

Në qimet e flokëve

Të vajzave të reja shqiptare!

 

Naim, vëllai im, miku im,

Fjalët e tua, si pika

Shkëlqyese të shiut

Shtrihen mbi buzët e mia

Që ëndërrojnë për liri dhe dashuri!

 

Stuhitë banojnë

Krahët e tu të brishtë

Dhe thyejnë shkëmbinjtë e urrejtjes

Mbi gojët tona!

 

E bardha Shqipëri dhe ti,

Dy madhështi në një shpirt të vetëm,

Dy marramendje në një zemër të vetëm!

 

Mendimi yt ajror

Ka pirë gjithë ujin e deteve të ngrohta,

Gjithë bukurinë e kepave

Dhe sekretet e heshtura

Të thellësisë së padepërtueshme të Zotit!

 

O perimetër i mrekullueshëm

I gjërave të pakufizuara,

Pëllumb që skicon me krahët e tij

Të ëmblin alfabet të dashurisë!

 

Mik i netëve të mia të ashpra,

Zëri yt shëron dhembjen

E zemrave që qajnë

Atyre që kanë ikur larg

Puthjeve tona!

 

E lexoj librin tënd, ato vargje kaltërsie

Që i mbaj tani kundër fytyrës sime,

Vargje djegëse

Të shkruara dikur nga dora jote e zellshme

Nën diktatin e flaktë

Të Engjëllit të dijes së shenjtë!

 

Shqipëri, a je e trishtuar

Të shohësh se si derdhet mbi tunikën tënde të bardhë

Kryekëngëtari i jashtëzakonshëm i trojeve ilire?

 

Buzëqesh, vëllai im në mbretërinë e Bukurisë,

Mos ki frikë, Frashëri, shoqëruesi im

Në dritën e Fesë,

Ne vdesim në jetë,

Por jeta është gjithmonë e gjallë

Dhe dhembshuria e papushimtë e popullit tënd

Mbulon me trëndafila kujtimin tënd

Dhe ruan thesarin e pamatshëm

Të poezive të tua!

 

Paris, më 30 shtator 2013

 

 

MUZIKË MARRAMENDËSE

 

Albines

 

Dikur jetonim nën harmonitë baroke

Të atij ëndërruesi të veshur në të kaltrën e qiellit, Itali,

Galuppi, Tartini, ëndërrime të tilla të ëmbla pranverore

kanë derdhur në sytë tona shkëlqimin e shekullit të tyre.

 

Përktheu nga frengjishtja: Silke Blumbach

 

AH, GJITHÇKA VJEN AQ PAPRITMAS

Robert Walser-it

Nata është aq e butë sa një ledhatim i mefshtë!

Lulet në vazo, plot përulësi,

Të eksituara mirëpresin bukurinë e pafund të natës,

I falënderojnë sinqerisht heshtjes së kaltër!

 

Dhe gjithçka është paqe e lehtë dhe gjithçka është harmoni

Në shtëpinë e vjetër ku shpirtrat bëhen një!

Jashtë, një zemër e shqetësuar endet nëpër shtigjet

Duke kërkuar kot ngrohtësinë e një dore miqësore!

 

Përktheu: Silke Blumbach

 

 

 

 

NATËN, TË VDEKURIT VIJNË NË DHOMËN TIME

Daniel Varoujan-it

Natën, të vdekurit vijnë në dhomën time.

Në zemrën time, zemrat e tyre nuk heshtin kurrë.

Vijnë, sjellin fije bari të gjelbër

Dhe degë të holla murrizi,

Në mënyrë delikate ulen pranë shtratit tim dhe këndojnë

Në freskinë ledhatuese

Që pluskon përreth fytyrave të tyre të natës,

Këngë të një ëmbëlsie të paimitueshme.

 

Nëpër dritaren e hapur vjen era e qartë,

Që di aq mirë si të lehtësojë pikëllimin tim

Dhe të mbushë sytë e mi të hapur me legjenda.

 

Në oborrin që fle, nën plepin e egër,

Çarçafë të bardhë rrahin mbi tharësen e lartë të rrobave

Dhe mbjellin një mpirje të vagullt mbi fytyrën e dobët të heshtjes.

 

Hëna familjare, me rrezet më të reja,

Përhap mbi ne miqësinë e saj të lashtë.

 

Pastaj, duke nxjerrë ofshama të lehta harmonike,

Të qetë, miqësorë, kokulur, të vdekurit e mi më lënë

Në majat e gishtërinjve të tyre.

 

Dhe ka diçka të bukur, të zhdërvjellët dhe të ri

Në lëvizjet e tyre të matura

Të lara në një dritë të butë dhe të thellë.

 

Pastaj lumi i gjumit më në fund rrjedh në mua

Dhe vetëdijen time urdhëruese

Për detyrat e mia të shndritshme ndaj të vdekurve të mi

Më mbështjell në butësinë e saj të gjallë

Dhe parandalon vdekjen time!

Përktheu: Silke Blumbach

 

VJESHTAK

 

« Si yo non fuera árbol

¿ a dónde irian los pajaros?»

(“Dhe nëse nuk ishte një pemë,

Ku do të shkojnë pastaj zogjtë? “)

Francisco Azuela

 

Druri i përflakur zjarr lë

Dhe këto momente vetmie hyjnish të egra

Në mbrëmje, mijëra aroma djegur

Kush qetësi mirëpret

Dredha-dredha qartësinë e ajrit.

 

Norton, miku im,

Largoje elegancën e lirë të lotëve!

 

A nuk mbetemi

Kënaqësi e dyfishtë e librave,

Shkëlqimin e pallateve të tyre

Ku në fund mund të merrni

Pa parukë apo kozmetikë.

 

 

Atje, nën prarimin e kohës bujare,

Ne do të shkojmë në lidhje me poezitë tona

Përkohshëm dhe do ta dijë lumin

Historia.

 

Cili desert ju duhet në kopshte

Pyjet dhe madhësitë?

 

Dëgjo, tek ne vijnë fjalët

Me erën e tyre rituale

Qershi zeza, drurë, ferrë,

Mint dhe fier moskat, kumkuat.[1]

 

Për të lexuar pavdekshmërinë e poetëve

Me aromën e tyre të ngrohtë e lajthi, dolli,

Mjaltë akacie dhe kajsi!

 

Dhe presin të bjerë afër

Shiu i mirë

Kështu që zemrat tona lehtë mund të flenë.

 

Jo, Norton miku,

Poezia e shpirtit

Mohon lodhjen, plogështinë dhe shqetësimin,

Besnik gramatikën e yjeve,

Ajo i bën prag të gjitha stinët nën ne

Për të na i bërë më të lehta,

Me të vërtetë!

 

Paris, 10 tetor 2011

 

 

Akribeia

(Precision)

« Ada chinchin berisi bunga,

Bunga berladong si-ayer mata »


(‘Unazë vendosur me lule,

Lule të rënduara me lot ‘)

Pantoun Malais

 

Këto fjalë – të rralla, pallogaritshëm melodioze

Të cilat më frymëzojnë, më mbushin me entuziazëm,

Më telefono, mëso dhe më udhëzo!

 

 

Dua të shkruaj poezitë e mia me akribi të argjendarëve,

Me një vëmendje tepër të përpiktë në detaje, të sakta,

Kështu që puna ime me daltë është aq e kujdesshëm sa

Mblidhni mirë qymyrxhinj

Në zemrën e një toke të etur.

 

Fjali të kënaqshme, fjalët e pastërtisë së tejdukshme,

Linjat e të cilëve qartësojnë shkëlqimin

Huazuar për muzikën e detit dashuror,

Elegancën e tyre dëshpëruese!

 

II.

 

Kështu nostalgjia modeste për atë që ka ndodhur tashmë

Dhe për çfarë ndoshta nuk mund të ndodhë,

Është incizuar me një saktësi absolute, me një vendosmëri të pasionuar

Në mermer të dridhjes së kujtesës sonë!

 

Kështu shpata pa peshë e një zëri të qetë

Shpejtazi hap shpirtin e vetmuar të përkushtimit të qetë

Dhe rriska orëngushtë me transparencën e tekstit.

 

Pastaj, dashuria e një momenti të skalitur me anë të hirit

Zgjat disa përjetësi

Dhe problemin merr përsipër një këngë e përpunuar me

Aftësi ndriçuese, saktësi dhe finesë

Bëhet më e thellë se një himn biblik.

 

 


 

 

KAQ HESHTJE RRETH E RROTULL


Ali Prodrimjes

Ku shkojnë njerëzit që i dua 
Veshur me të kuqe 
Në muzgun e artë të akshamit? 

Ku i shpie era e bakërt e vjeshtës, 
Zërat e lavdishëm të trishtimit? 

Të terë mbeten këtu 
Mbushur me diell të freskët 
Vetëm kokrrat joshëse të rrushit 
Dhe fëmijëria ime e lumtur 
Ulur te dritarja 
Hapur drejt pafundësisë. 

Më thuaj, Ali Prodrimja, 
Më thuaj, mik i vetmuar i ujërave të rrepta, 
Vëlla i maleve të Rugovës, 
Ku i çojnë kuajt e kohës, 
Trupat që duart e mia 
Kaq gjatë i kanë veshur 
Me dritë!

 

Paris, 18 Gusht 2012


 

 

Përtej  vetës Sonë

 

Për Nokolaï Doboš

 

‘Ky gji është gjithmonë blu si fillim dashurie’.

Xuan Quỳnh

 

Nata shpaloset, shtrihet me një ëmbëlsi fisnikërie

Dhe shpirti është, por i lehtë dhe i heshtur.

 

E kjo e bën zemrën e mirë për vendin e buzës dikujt

Mbi buzët e dashura të tjetrit

Të këpusin pyetje të pafajshme nga zemra e tyre.

 

Jashtë, të gjithë duket se notojnë në ajër akoma!

 

O mrekulli e ndritur e dashurisë!

 

Si dashurojmë, më shumë dhe më shumë,

Rrathët e trupit ku butësia banon në fshehtësi!

 

Aromë drite e një livande delikate

Bën shtëpia e madhe dhe magjepsëse!

 

Minuta diskrete, të pastër dhe të gjallë

Të cilat rrethojnë me zërin e tyre të këndshëm

Mbretëri pakapshmërie e një trishtimi shumë të lashtë

Dhe kohezioni i ngushtë i jetës dhe vdekjes!

 

Tani, i qetë pas stuhisë së përkëdheljeve,

Le të marrim frymë në dukshmëri dhe të magjepsur, parfum

Të vallëzimit të barit në kopsht

Dhe muzika e lë pa u lodhur, të freskët

Nga panjet![2]

 

 

Kënga e Physalis

 

«Disse ao meu coração: Olha POR quantos

Caminhos vãos andámos! … »

 

‘Ai tha shihni  në zemrën time

Sa rrugë kemi kaluar nëpër kotësi! … ‘

 

Antero Tarquiniode Quental,

Solemnia Verba

 

Qani, princi im, dhe në lotët e fëmijës suaj

Djegur me zjarrin e jugut, shpirti im plagosuri rrjedh

Dhe në çdo gjë na bashkon: sytë tanë, jetët tona, vera,

Gjaku i peonies,[3] fjalët e mia pa-penduar!

 

 

 

Këto Ditë të pamatura

 

Për Charles de la Fosse

 

Kam dashur dikur, princin tim, si këta që akoma mund të duan

Edhe pse plagosur nga hija e dendur e dëshpërimit kryelartë,

Me konsideratë pafshehur dhe trishtim,

Fshehur nën vellon e fjalëve që mbajnë rrjedhën e jetën.

 

Mohuar çdo fati, kam humbur me lumenjtë

Në luginat e stolisur me pafundësinë e luleve,

O mospajtim, lotët sjell bashkë me parfumin blu

Të kohës dhe baltës, rima lashtësie dhe të reja.

 

Veshur në përulësi, desha t’ju tregoj rrugë shpirti

Të një Ungjillori të shenjt adhurues Krishti,

Në mënyrë Engjëlli shkëlqyes mbulon gurin e çmueshëm.

 

Kaçurrelat e një fëmije ngjyrë shtare.

Një dashuri e pakthyeshëm, e pastër, s’mbahet mend

Dhe e tenderit, si kori i një këndimi kanonik!

 

*****


I le habitshëm në vend-djegie për t’u ftohur.

Neglizhoj librat, flaka qëndron jetës sime.

Unë shikoj në skaj të qiellit dhe mendoj për vendin tim të largët

Lotët e mia digjen, pëllëmbët e duarve të mia rrudhen

Heshtur, postimi vijues mbështetë me dashuri trishtimin tim!

 

është DITA

 

Ka ditë kur, i trishtuar,

Zgjohesh në mëngjes,

Hapeni dritaren dhe shakeni

I duarve tua këputur,

Heshtja mineral dite.

 

Ende,

Zemra juaj shqyer nga furia e viteve

Është babëzitur ngrohtësie, fjalët përvëluese,

Me një numër të madh të gjërave të vogla

Të cilat janë thesare të paprekshme,

Kuptimi dhe vetëm përmbushja e jetës.

 

Përse,

Ajrore, në qoftë se të shëndoshë në kohë të caktuara,

Nëse për fat të mirë vallëzimi në mendjet e luledetit të bardhë,

Qëndron i heshtur?

 

Ku janë ato, harmonia e mendimeve të qarta,

Kontrapunkt delikate miqësie

Lidhja, lëvizjet palodhur në botë?

 

Çfarë ndodhi në kujtesën e ëmbël

Në një rubin të kuq të qartë

Më lë të kuptohet se qershia,

Hapja e hirit të saj qetësi intime

Fjalët dhe poezitë?

 

I tërhoqa perdet,

Mbrapsht në tryezën time mbushur me libra,

Hape Bushidô, i dashuri i Japonisë

Dhe i zhytur në shkëlqimin

E ëndërrimit!

 

Paris, 5 maj, 2013, Pashkët Ortodokse.

*****


Jam i frikësuar të dëgjoj fjalët, miku im i dashur!

Si rrahja e zemrës sime, kur ai e emëroi

Qielli, zogjtë, aroma e zambakut dhe lëndimet jargavan

Janë si shpirtrat të thirrur për të festuar misteret e panjohura!

Pra, çdo zë vibron tej këtij libri dhe e emëroi atë!

Përktheu nga frëngjishtja: Jeton Kelmendi

 

 


[1] Frute mediterane.

[2][2]Panjet është një lloj bime prej së cilës krijohet një lloj sirupi.

[3]Peonies është lloj luleje.