Athanase Vantchev de Thracy është pa dyshim njëri nga poetët më të mëdhenj bashkëkohorë francezë. I lindur më 3 janar 1940, në Haskovo të Bullgarisë, ky poliglot me kulturë të jashtëzakonshme, studioi për shtatëmbëdhjetë vjet me radhë në disa nga universitetet më të njohura të Evropës, ku fitoi njohuri të thella për letërsinë, kryesisht për poezinë botërore.
Athanase Vantchev de Thracy është autor i dhjetëra vëllimesh me poezi (të shkruara në varg klasik dhe të lirë), ku ai shkruan të gjitha llojet e lirikës: odën, sonetin, poezinë idilike-pastorale, baladën, elegjinë, rondon, satirën, himnin, epigramin, epitafin etj. Ai ka publikuar gjithashtu një numër monografish si dhe punimin e doktoraturës, Simbolika e dritës në poezinë e Paul Verlaine-it. Në bullgarisht, ai shkruan një studim për shkrimtarin epikurian Petronie, të mbiquajtur Petronius Arbiter Elegantiaru, i preferuari i perandorit Neron, autor i romanit klasik Satirikoni, si dhe një studim në gjuhën ruse me titullin Poetika dhe metafizika në veprën e Dostojevskit.
Duke qenë një njohës shumë i mirë i antikitetit, Athanase Vantchev de Thracy ka shkruar mjaft artikuj për poezinë greke e latine. Kurse gjatë qëndrimit të tij prej dy vjetësh në Tunizi, ai boton njëra pas tjetrës tri vepra kushtuar dy qytezave punike tuniziane: Monastir-Ruspina – ana e tejdukshme, El-Djem-Thysdrus – e fejuara e kaltërsisë dhe Mozaikët e qytetit të Thysdrus-it.
Ai studion për shumë vite me radhë islamin dhe vendet e Lindjes si Sirinë, Turqinë, Libanin, Arabinë Saudite, Jordaninë, Irakun, Egjiptin, Marokun, Tunizinë, Mauritaninë dhe Taxhikistanin, ku kalon edhe një pjesë të jetës së tij. Në këtë periudhë, ai përshtat në gjuhën frënge veprën historike të Mustafa Tlass-it, Zenobie, mbretëresha e Palmyre-s.
Ai qëndroi gjithashtu dy vjet në Rusi (1993-1994) për të studiuar poezinë ruse. Përkthyes i një plejade të tërë poetësh, Athanase Vantchev de Thracy është nderuar me shumë çmime letrare kombëtare e ndërkombëtare, midis të cilëve me Çmimin e Madh Ndërkombëtar të Poezisë Solenzara. Ai është laureat i Akademisë Franceze, anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Arteve dhe të Letërsisë, Docteur Honoris Causa i Universitetit të Veliko Tarnovo-s, në Bullgari; laureat i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Francës, anëtar i PEN Club-it francez, i Shoqatës së Shkrimtarëve Francezë si dhe i Shtëpisë së Shkrimtarëve dhe të Letërsisë në Francë. Poezitë e tij janë përkthyer në shumë gjuhë të huaja. Deri më tani ka botuar 47 libra me poezi, ka përkthyer 52 libra në gjuhen frënge, ndërsa poezitë e tij janë përkthyer në dhjetëra gjuhë të huaja.
Disa nga vepra poetike:
– Flakërime (1970).
– Hije e marrëzi (1971).
– Polyhymnia (1981)
– Libri i transparencave (1981)
– Orë e Stinë (1981)
– Ti, Virgjëreshë e zjarrit (1985), ribotuar më 2001 dhe 2002
– Oazë, fytyrë drite (1986)
– Strofa pentakorde (1986)
– Animula vagula, blandula (1986)
– Sonetet e Damaskut (1987)
– Elozh dritës (1987)
– Libër për oktavat (1987)
– Leptis-Minor (sonete romane)
– Përmbi Fjalët (1988)
– Anamnezë (1991), ribotim i zgjeruar(2006)
– Vetmia e Tridhjetë (1992)
– Trallisje, pasuar nga Shkëlqimet (1992)
– Këngë homofonike (1997)
– Zëra të bukur antikë (2000)
– Befas, një drithërimë engjëllore (2000)
– Momente përjetësie (2001)
– Anale dhe përshpirtje (2002
– Epopteia ( Soditje sublime) 2003.
– Elegji (2003)
– Ora e Nëntë (2004)
– Mëshirë, o Zot! (2005)
– Kështu bëhen njerëzit (2006)
– Dhe deti kthehej në këngë (2007)
– Vizione zemre (2008)
– Edhe një herë për poezinë hyjnore (2009)
NAIM FRASHËRI
“Merr frymë…
Nga librat dhe nga fjalët vijnë fantazmagoritë,
dhe nganjëherë, nga fantasmagoritë lind bashkimi.“
E ëmbla Shqipëri,
Erdhi vjeshta e varrosur
Nën frutat e një vere të bollshme!
Era bart plagat e vendit
Matanë livadheve të verdha
Dhe hëna bën folenë e saj të butë
Në qimet e flokëve
Të vajzave të reja shqiptare!
Naim, vëllai im, miku im,
Fjalët e tua, si pika
Shkëlqyese të shiut
Shtrihen mbi buzët e mia
Që ëndërrojnë për liri dhe dashuri!
Stuhitë banojnë
Krahët e tu të brishtë
Dhe thyejnë shkëmbinjtë e urrejtjes
Mbi gojët tona!
E bardha Shqipëri dhe ti,
Dy madhështi në një shpirt të vetëm,
Dy marramendje në një zemër të vetëm!
Mendimi yt ajror
Ka pirë gjithë ujin e deteve të ngrohta,
Gjithë bukurinë e kepave
Dhe sekretet e heshtura
Të thellësisë së padepërtueshme të Zotit!
O perimetër i mrekullueshëm
I gjërave të pakufizuara,
Pëllumb që skicon me krahët e tij
Të ëmblin alfabet të dashurisë!
Mik i netëve të mia të ashpra,
Zëri yt shëron dhembjen
E zemrave që qajnë
Atyre që kanë ikur larg
Puthjeve tona!
E lexoj librin tënd, ato vargje kaltërsie
Që i mbaj tani kundër fytyrës sime,
Vargje djegëse
Të shkruara dikur nga dora jote e zellshme
Nën diktatin e flaktë
Të Engjëllit të dijes së shenjtë!
Shqipëri, a je e trishtuar
Të shohësh se si derdhet mbi tunikën tënde të bardhë
Kryekëngëtari i jashtëzakonshëm i trojeve ilire?
Buzëqesh, vëllai im në mbretërinë e Bukurisë,
Mos ki frikë, Frashëri, shoqëruesi im
Në dritën e Fesë,
Ne vdesim në jetë,
Por jeta është gjithmonë e gjallë
Dhe dhembshuria e papushimtë e popullit tënd
Mbulon me trëndafila kujtimin tënd
Dhe ruan thesarin e pamatshëm
Të poezive të tua!
Paris, më 30 shtator 2013
MUZIKË MARRAMENDËSE
Albines
Dikur jetonim nën harmonitë baroke
Të atij ëndërruesi të veshur në të kaltrën e qiellit, Itali,
Galuppi, Tartini, ëndërrime të tilla të ëmbla pranverore
kanë derdhur në sytë tona shkëlqimin e shekullit të tyre.
Përktheu nga frengjishtja: Silke Blumbach
AH, GJITHÇKA VJEN AQ PAPRITMAS
Robert Walser-it
Nata është aq e butë sa një ledhatim i mefshtë!
Lulet në vazo, plot përulësi,
Të eksituara mirëpresin bukurinë e pafund të natës,
I falënderojnë sinqerisht heshtjes së kaltër!
Dhe gjithçka është paqe e lehtë dhe gjithçka është harmoni
Në shtëpinë e vjetër ku shpirtrat bëhen një!
Jashtë, një zemër e shqetësuar endet nëpër shtigjet
Duke kërkuar kot ngrohtësinë e një dore miqësore!
Përktheu: Silke Blumbach
NATËN, TË VDEKURIT VIJNË NË DHOMËN TIME
Daniel Varoujan-it
Natën, të vdekurit vijnë në dhomën time.
Në zemrën time, zemrat e tyre nuk heshtin kurrë.
Vijnë, sjellin fije bari të gjelbër
Dhe degë të holla murrizi,
Në mënyrë delikate ulen pranë shtratit tim dhe këndojnë
Në freskinë ledhatuese
Që pluskon përreth fytyrave të tyre të natës,
Këngë të një ëmbëlsie të paimitueshme.
Nëpër dritaren e hapur vjen era e qartë,
Që di aq mirë si të lehtësojë pikëllimin tim
Dhe të mbushë sytë e mi të hapur me legjenda.
Në oborrin që fle, nën plepin e egër,
Çarçafë të bardhë rrahin mbi tharësen e lartë të rrobave
Dhe mbjellin një mpirje të vagullt mbi fytyrën e dobët të heshtjes.
Hëna familjare, me rrezet më të reja,
Përhap mbi ne miqësinë e saj të lashtë.
Pastaj, duke nxjerrë ofshama të lehta harmonike,
Të qetë, miqësorë, kokulur, të vdekurit e mi më lënë
Në majat e gishtërinjve të tyre.
Dhe ka diçka të bukur, të zhdërvjellët dhe të ri
Në lëvizjet e tyre të matura
Të lara në një dritë të butë dhe të thellë.
Pastaj lumi i gjumit më në fund rrjedh në mua
Dhe vetëdijen time urdhëruese
Për detyrat e mia të shndritshme ndaj të vdekurve të mi
Më mbështjell në butësinë e saj të gjallë
Dhe parandalon vdekjen time!
Përktheu: Silke Blumbach
VJESHTAK
« Si yo non fuera árbol
¿ a dónde irian los pajaros?»
(“Dhe nëse nuk ishte një pemë,
Ku do të shkojnë pastaj zogjtë? “)
Francisco Azuela
Druri i përflakur zjarr lë
Dhe këto momente vetmie hyjnish të egra
Në mbrëmje, mijëra aroma djegur
Kush qetësi mirëpret
Dredha-dredha qartësinë e ajrit.
Norton, miku im,
Largoje elegancën e lirë të lotëve!
A nuk mbetemi
Kënaqësi e dyfishtë e librave,
Shkëlqimin e pallateve të tyre
Ku në fund mund të merrni
Pa parukë apo kozmetikë.
Atje, nën prarimin e kohës bujare,
Ne do të shkojmë në lidhje me poezitë tona
Përkohshëm dhe do ta dijë lumin
Historia.
Cili desert ju duhet në kopshte
Pyjet dhe madhësitë?
Dëgjo, tek ne vijnë fjalët
Me erën e tyre rituale
Qershi zeza, drurë, ferrë,
Mint dhe fier moskat, kumkuat.[1]
Për të lexuar pavdekshmërinë e poetëve
Me aromën e tyre të ngrohtë e lajthi, dolli,
Mjaltë akacie dhe kajsi!
Dhe presin të bjerë afër
Shiu i mirë
Kështu që zemrat tona lehtë mund të flenë.
Jo, Norton miku,
Poezia e shpirtit
Mohon lodhjen, plogështinë dhe shqetësimin,
Besnik gramatikën e yjeve,
Ajo i bën prag të gjitha stinët nën ne
Për të na i bërë më të lehta,
Me të vërtetë!
Paris, 10 tetor 2011
Akribeia
(Precision)
« Ada chinchin berisi bunga,
Bunga berladong si-ayer mata »
(‘Unazë vendosur me lule,
Lule të rënduara me lot ‘)
Pantoun Malais
Këto fjalë – të rralla, pallogaritshëm melodioze
Të cilat më frymëzojnë, më mbushin me entuziazëm,
Më telefono, mëso dhe më udhëzo!
Dua të shkruaj poezitë e mia me akribi të argjendarëve,
Me një vëmendje tepër të përpiktë në detaje, të sakta,
Kështu që puna ime me daltë është aq e kujdesshëm sa
Mblidhni mirë qymyrxhinj
Në zemrën e një toke të etur.
Fjali të kënaqshme, fjalët e pastërtisë së tejdukshme,
Linjat e të cilëve qartësojnë shkëlqimin
Huazuar për muzikën e detit dashuror,
Elegancën e tyre dëshpëruese!
II.
Kështu nostalgjia modeste për atë që ka ndodhur tashmë
Dhe për çfarë ndoshta nuk mund të ndodhë,
Është incizuar me një saktësi absolute, me një vendosmëri të pasionuar
Në mermer të dridhjes së kujtesës sonë!
Kështu shpata pa peshë e një zëri të qetë
Shpejtazi hap shpirtin e vetmuar të përkushtimit të qetë
Dhe rriska orëngushtë me transparencën e tekstit.
Pastaj, dashuria e një momenti të skalitur me anë të hirit
Zgjat disa përjetësi
Dhe problemin merr përsipër një këngë e përpunuar me
Aftësi ndriçuese, saktësi dhe finesë
Bëhet më e thellë se një himn biblik.
KAQ HESHTJE RRETH E RROTULL
Ali Prodrimjes
Ku shkojnë njerëzit që i dua
Veshur me të kuqe
Në muzgun e artë të akshamit?
Ku i shpie era e bakërt e vjeshtës,
Zërat e lavdishëm të trishtimit?
Të terë mbeten këtu
Mbushur me diell të freskët
Vetëm kokrrat joshëse të rrushit
Dhe fëmijëria ime e lumtur
Ulur te dritarja
Hapur drejt pafundësisë.
Më thuaj, Ali Prodrimja,
Më thuaj, mik i vetmuar i ujërave të rrepta,
Vëlla i maleve të Rugovës,
Ku i çojnë kuajt e kohës,
Trupat që duart e mia
Kaq gjatë i kanë veshur
Me dritë!
Paris, 18 Gusht 2012
Përtej vetës Sonë
Për Nokolaï Doboš
‘Ky gji është gjithmonë blu si fillim dashurie’.
Xuan Quỳnh
Nata shpaloset, shtrihet me një ëmbëlsi fisnikërie
Dhe shpirti është, por i lehtë dhe i heshtur.
E kjo e bën zemrën e mirë për vendin e buzës dikujt
Mbi buzët e dashura të tjetrit
Të këpusin pyetje të pafajshme nga zemra e tyre.
Jashtë, të gjithë duket se notojnë në ajër akoma!
O mrekulli e ndritur e dashurisë!
Si dashurojmë, më shumë dhe më shumë,
Rrathët e trupit ku butësia banon në fshehtësi!
Aromë drite e një livande delikate
Bën shtëpia e madhe dhe magjepsëse!
Minuta diskrete, të pastër dhe të gjallë
Të cilat rrethojnë me zërin e tyre të këndshëm
Mbretëri pakapshmërie e një trishtimi shumë të lashtë
Dhe kohezioni i ngushtë i jetës dhe vdekjes!
Tani, i qetë pas stuhisë së përkëdheljeve,
Le të marrim frymë në dukshmëri dhe të magjepsur, parfum
Të vallëzimit të barit në kopsht
Dhe muzika e lë pa u lodhur, të freskët
Nga panjet![2]
Kënga e Physalis
«Disse ao meu coração: Olha POR quantos
Caminhos vãos andámos! … »
‘Ai tha shihni në zemrën time
Sa rrugë kemi kaluar nëpër kotësi! … ‘
Antero Tarquiniode Quental,
Solemnia Verba
Qani, princi im, dhe në lotët e fëmijës suaj
Djegur me zjarrin e jugut, shpirti im plagosuri rrjedh
Dhe në çdo gjë na bashkon: sytë tanë, jetët tona, vera,
Gjaku i peonies,[3] fjalët e mia pa-penduar!
Këto Ditë të pamatura
Për Charles de la Fosse
Kam dashur dikur, princin tim, si këta që akoma mund të duan
Edhe pse plagosur nga hija e dendur e dëshpërimit kryelartë,
Me konsideratë pafshehur dhe trishtim,
Fshehur nën vellon e fjalëve që mbajnë rrjedhën e jetën.
Mohuar çdo fati, kam humbur me lumenjtë
Në luginat e stolisur me pafundësinë e luleve,
O mospajtim, lotët sjell bashkë me parfumin blu
Të kohës dhe baltës, rima lashtësie dhe të reja.
Veshur në përulësi, desha t’ju tregoj rrugë shpirti
Të një Ungjillori të shenjt adhurues Krishti,
Në mënyrë Engjëlli shkëlqyes mbulon gurin e çmueshëm.
Kaçurrelat e një fëmije ngjyrë shtare.
Një dashuri e pakthyeshëm, e pastër, s’mbahet mend
Dhe e tenderit, si kori i një këndimi kanonik!
*****
I le habitshëm në vend-djegie për t’u ftohur.
Neglizhoj librat, flaka qëndron jetës sime.
Unë shikoj në skaj të qiellit dhe mendoj për vendin tim të largët
Lotët e mia digjen, pëllëmbët e duarve të mia rrudhen
Heshtur, postimi vijues mbështetë me dashuri trishtimin tim!
është DITA
Ka ditë kur, i trishtuar,
Zgjohesh në mëngjes,
Hapeni dritaren dhe shakeni
I duarve tua këputur,
Heshtja mineral dite.
Ende,
Zemra juaj shqyer nga furia e viteve
Është babëzitur ngrohtësie, fjalët përvëluese,
Me një numër të madh të gjërave të vogla
Të cilat janë thesare të paprekshme,
Kuptimi dhe vetëm përmbushja e jetës.
Përse,
Ajrore, në qoftë se të shëndoshë në kohë të caktuara,
Nëse për fat të mirë vallëzimi në mendjet e luledetit të bardhë,
Qëndron i heshtur?
Ku janë ato, harmonia e mendimeve të qarta,
Kontrapunkt delikate miqësie
Lidhja, lëvizjet palodhur në botë?
Çfarë ndodhi në kujtesën e ëmbël
Në një rubin të kuq të qartë
Më lë të kuptohet se qershia,
Hapja e hirit të saj qetësi intime
Fjalët dhe poezitë?
I tërhoqa perdet,
Mbrapsht në tryezën time mbushur me libra,
Hape Bushidô, i dashuri i Japonisë
Dhe i zhytur në shkëlqimin
E ëndërrimit!
Paris, 5 maj, 2013, Pashkët Ortodokse.
*****
Jam i frikësuar të dëgjoj fjalët, miku im i dashur!
Si rrahja e zemrës sime, kur ai e emëroi
Qielli, zogjtë, aroma e zambakut dhe lëndimet jargavan
Janë si shpirtrat të thirrur për të festuar misteret e panjohura!
Pra, çdo zë vibron tej këtij libri dhe e emëroi atë!
Përktheu nga frëngjishtja: Jeton Kelmendi
[1] Frute mediterane.
[2][2]Panjet është një lloj bime prej së cilës krijohet një lloj sirupi.
[3]Peonies është lloj luleje.
